Amaç ve Bağlam
Ezop Alaturka [Aesop Alla Turca] projesi* erken modern dönemde Türkçe’ye tercüme edilen Ezop hikayelerini bir araya getirmeyi, bu hikayeleri karşılaştırmalı şekilde incelemeyi mümkün kılan bir veritabına aktarmayı ve son aşamada bu hikayelerin tercümeleri arasındaki farkları tahlil etmeyi amaçlamaktadır.
*Bu proje Tübitak tarafından 3501 programı çerçevesinde desteklenmiştir.
Kaynaklar
Araştırma kapsamında Avrupa ve Türkiye’deki muhtelif kütüphanelerden içinde Ezop hikayeleri tespit edilen toplam 14 koleksiyon (13 yazma eser ve bir matbu eser) bir araya getirilmiştir.
Bu koleksiyonlardan iki yazma eser John Rylands Kütüphanesi (Manchester University) ; iki yazma eser Bodleain Kütüphanesi (Oxford University) ; iki yazma eser Fransa Milli Kütüphane (La Bibliothèque nationale de France), iki yazma eser Leiden Üniversitesi Kütüphanesi ; bir yazma eser Uppsala Üniversitesi Kütüphanesi, bir yazma eser Göttingen Üniversitesi Kütüphanesi, bir yazma Türk Dil Kurumu kütüphanesi ve bir yazma eser de özel bir koleksiyondan [Manuscrit de Viguer] temin edilmiştir. Bunlar dşında 1826 yılında Victor Letellier tarafından Paris’te “Choix de fables traduites en turk par un effendi de Constantinople” başlığıyla yayınlanan koleksiyon da kaynak havuzuna eklenmiştir.
Bu metinlerin tamamı incelenmiş ve yazmalar aşağıdaki şekilde tasnif edilmiştir. Toplam 4 farklı Ezop tercümesi tespit edilmiştir. Aynı başlık altında farklı kategorilere ayrılan eseler aynı koleksiyon / tercüman elinden çıkmış koleksiyonlar olmakla beraber hikaye sayıları bazı koleksiyonlarda daha az sayıda olduğu için farklı kategori olarak gösterilmiştir. Aynı kategori altındaki nüshalar birbirinin kopyalarıdır.
Tüm bu nüshalarla ilgili detaylı bilgiye Nüsha Tanıtımı sayfasından ulaşılabilir.
Yöntem
Ezop üzerine yapılan modern ve akademik çalışmaların tarihi 19. asra dayansa da önceki çalışmalara göre daha bütünsel ve analitik olarak hazırlanan, antik Yunan ve Roma kaynaklarından derlenen ilk Ezop koleksiyonu Emile Chambry’e aittir. 1927’de Fransa’da yayınlanan bu derlemede alfabetik sırayla Ezop’a atfedilen 358 hikâye numaralanarak sıralanır.
Yazma kütüphanelerde yeni keşfedilen kaynakları da çalışmasına ekleyen Ben Edwin Perry, daha kapsamlı bir Ezop hikâyeleri indeksi hazırlar. Ezop’a atfedilen toplam 725 hikâyenin kaynakları ile birlikte listelendiği ve numaralandırıldığı bu yayın, uluslararası Ezop çalışmaları sahasında referans eser olarak kabul edilmektedir. Farklı dillerde genişleyen Ezop literatürü için ortak bir çalışma zeminine imkân tanıyan bu indeks, “Perry indeksi” olarak anılır.
Son olarak Ezop hikâyelerinin eksiksiz bir koleksiyon olarak İngilizcede bulunmadığını belirten Laura Gibbs, yine orijinal kaynaklardan derlediği 600 hikâyeden oluşan bir koleksiyonu İngilizceye çevirerek indeksler. Dolayısıyla literatürde, akademik çalışmalarda kullanılan üç farklı Ezop indeksi mevcuttur.
Yürütülen proje kapsamında transkripsiyonu tamamlanan Türkçe Ezop koleksiyonlarından seçilen en kapsamlı 4 nüsha, bu indekslerin tamamına göre çapraz eşleştirilerek indekslenmiştir.
Bu indekslere göre hazırlanmış hikaye veritabanına Ezop koleksiyonları sekmesinden ulaşabilirsiniz.
